Cây Ích mẫu là một loại thảo dược quý, giúp đều trị các bệnh phụ khoa và một số bệnh lý khác. Có nhiều công dụng là vậy nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về đặc điểm, tác dụng và cách dùng của vị thuốc này. Bài viết cung cấp thông tin, giúp ạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu vô cùng có giá trị trên nhé!
- Đặc điểm hình dạng và công dụng của cây huyền hồ
- Công dụng của cây Hương nhu đối với sức khỏe con người
- Đặc điểm và công dụng trị bệnh của cây hồng hoa
Nội dung bài viết
1. Đặc điểm của cây Ích mẫu
Ích mẫu có tên gọi khác là sung úy, chói đèn, tên khoa học là Leonurus heterophyllus Sw. Nó thường mọc ở nơi ẩm ướt và có nhiều ánh sáng mặt trời như ven suối, sông, sườn núi. Ngoài mọc hoang dã trong tự nhiên, cây cũng đã được nghiên cứu cách trồng để có thể chủ động cung cấp cho y học.
Hình dáng
Ích mẫu là loại thực vật thân thảo, sống từ 1 -2 năm, cao khoảng 0,6 đến 1m. Thân cây thẳng đúng, hình vuông, phủ một lớp lông ngắn nhỏ, ít phân nhánh. Lá mọc đối nhau trên các vị trí gốc, giữa thân hoặc đầu cành. Lá ở gốc có cuốn dài, phiến hình trái tim, mép lá có hình răng cưa sâu vô trong. Lá mọc ở thân có cuốn ngắn hơn, phiến lá xẻ sâu thành 3 thùy, mỗi thùy lại có răng cưa thưa. Lá trên cùng hầu như không có cuốn và không chia thùy.
Hoa mọc dày đặt, thành vòng ở khẽ lá, có màu hồng hoặc tím hồng. Hình dáng của hoa được xẻ thành 2 môi gần đều nhau. Qủa của chúng nhỏ, có màu nâu xám, 3 cạnh và nhẵn.
Sau khi trồng được 3 -4 tháng thì có thể thu hoạch. Toàn thân cây đều được sử dụng để làm thuốc. Khi ra hoa, thân cây trở lên sẽ được cắt đi, giữ lại phần chồi gốc để tiếp tục phát triển. Dược liệu thu hoạch vào trời nắng, rửa sạch, có thể dùng tươi hoặc phơi khô.
Thành phần hóa học
Theo các nghiên cứu cho thấy toàn cây ích mẫu chứa leonurin, atachydrin, leonuridin. Vào tháng 5, cây có chứa tỉ lệ alkaloid cao nhất, ngài ra còn tannin, chất đắng, saponin và 0,03% tinh dầu.Trong ích mẫu có 3 alcaloid, 3 flavonoid (trong đó có rutin), 1 glycosid có khung steroid. Toàn thân cây phát hiện leocacdin cùng cấu trúc với stachydrin, một ít tinh dầu. Hạt của nó chứa eonurin.
2. Tác dụng dược lý của Ích mẫu
Theo y học cổ truyền
Ích mẫu được dùng để thanh nhiệt, giải độc, điều hòa khí huyết, lưu thông tốt, lợi tiểu, trị phù thũng. Đặc biệt dược liệu chủ trị kinh nguyệt không điều hòa, đau bụng kinh, đau bụng sau sinh, đau do chấn thương, phù, phát ban gây ngứa ngáy, mụn nhọt. Trong sách văn y cổ cũng đã viết về công dụng của loại dược liệu này như sau: “Ích mẫu thảo tính hoạt mà lợi, chuyên trị các chứng đàn bà thai sản… là vị thuốc mà đàn bà cần dùng. Thuốc còn có tác dụng tiêu phù trị ứ huyết do chấn thương, thông đại tiểu tiện”. Điều này cho thấy y học cổ truyền từ lâu đã tận dụng cây Ích mẫu để chữa bệnh.
Theo y học hiện đại
Không chỉ y học cổ truyền, những nghiên cứu dược lý hiện đại cũng cho thây tác dụng của cây dược liệu quý giá này. Nó có tác dụng lên:
- Tử cung: Nước sắc ích mẫu 1/5.000 hay 1/1.000 có tác dụng kích thích đối với tử cung cô lập của thỏ cái, làm tử cung co thắt nhiều hơn và mạnh hơn.
- Huyết áp: Nước sắc của dược liệu không tác động trực tiếp nhưng làm giảm tác dụng của adrenalin trên mạch máu. Cao của nó làm giảm huyết áp, đặc biệt đối với căn bệnh tăng huyết áp trong thời kỳ đầu.
- Tim mạch: Trong thử nghiệm đối với chuột cho thấy thảo dược tác dụng tăng lưu lượng máu động mạch vành, làm chậm nhịp tim, cải thiện vi tuần hoàn bị rối loạn.
- Kháng sinh đối với một số vi trùng ngoài da: Một số chiết xuất ích mẫu 1:4 ức chế đối với một số vi trùng gây bệnh ngoài da.
- Viêm thận và phù cấp tính: Theo Trung y tạp chí và Trung y dược thì loại thảo dược này có tác dụng chữa khỏi một số trường hợp viêm thận và phù.
3. Một số bài thuốc có thành phần của Ích mẫu
Điều trị đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều, tắc kinh
Công thức: Ích mẫu khô (10g), đương quy (10g), xích thược (10g), mộc hương (5g).
Cách dùng: Đem tất cả tán thành bột nhuyễn, uống chung với nước mỗi ngày.
Điều trị mụn nhọt, mưng mủ
Công thức: Ích mẫu tươi hoặc khô (20g).
Cách dùng: Cho vào nồi, đổ ngập nước rồi đun đến khi cạn còn 1/2 lượng nước ban đầu. Để dung dịch nguội rồi vệ sinh vùng da bị tổn thương mỗi ngày 3-4 lần.
Điều trị kiết lỵ ở trẻ em
Công thức: Lá non và búp của cây ích mẫu (10g).
Cách dùng: Nấu chung với cháo trắng, cho trẻ ăn đến lúc hết bệnh.
Thông tiểu, hỗ trợ điều trị bệnh viêm thận cấp tính
Công thức: Quả ích mẫu khô (25-30 quả).
Cách dùng: Nấu chung với 800ml nước cho sắc lại còn khoảng 350ml, chia 2-3 lần uống mõi ngày.
Giúp tử cung co hồi sau đẻ
Công thức: Ích mẫu (36g), đương quy (9g).
Cách dùng: Sắc lên, chia làm 3 lần uống/ ngày.
Điều trị viêm thận gây phù
Công thức: Ích mẫu 40-100g, xa tiền, bạch mao căn, đồng lượng mỗi loại 16g.
Cách dùng: Sắc nước uống hàng ngày.
Điều trị mắt bị đau, sưng đỏ
Công thức: Ích mẫu, cúc hoa, hạt muồng ngủ, hạt mào gà trắng, sinh địa, mỗi vị 10g.
Cách dùng: Sắc uống.
4. Lưu ý khi sử dụng dược liệu Ích mẫu
Ích mẫu là loại dược liệu có nhiều công dụng, tuy nhiên khi sử dụng người bệnh cần chú ý:
- Những người có đồng tử mở rộng không dùng.
- Người huyết hư không nên sử dụng.
- Phụ nữ có thai, phụ nữ kinh nguyệt ra nhiều cần tránh dùng.
- Ngừng ngay nếu có dấu hiệu choáng váng, chóng mặt, mệt mỏi và đến cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ.
5. Địa chỉ mua Ích mẫu
Đối với loại dược liệu này có thể tìm thấy ở các nhà thuốc y học cổ truyền, chợ đông y hoặc trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Sendo, Lazada,… Ngoài ra, các công ty dược cũng sản xuất ở dạng viên nhọng và cao để người bệnh dễ dàng sử dụng. Tuy nhiên, trước khi quyết định mua bạn nên lựa chọn những địa chỉ, công ty uy tín, đảm bảo chất lượng để tránh hàng giả.
Trên đây là những thông tin, bài thuốc và lưu ý về cây Ích mẫu. Người bệnh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc những người có chuyên môn trước khi dùng. Tuyệt đối không nen tự ý sử dụng loại dược liệu này khi chưa được hướng dẫn. Hy vọng bài viết này thật hữu ích với bạn!
