Từ lâu trong nền y học cổ truyền con người đã sử dụng các cây cỏ từ thiên nhiên để làm thuốc. Những loại thực vật đó mang đến nhiều tác dụng và lợi ích cho sức khỏe. Trong đó có mã tiền – vị thuốc quen thuộc và vô cùng phổ biến. Mời quý độc giả cùng Visuckhoe.vn tìm hiểu về đặc điểm, thành phần và công năng của loài cây này.
- Đặc điểm, tác dụng và cách dùng Lá khôi trị bệnh
- 7 tác dụng long nhãn đối với sức khỏe mà bạn cần biết
- 15 tác dụng của cây mã đề đối với sức khỏe con người
Nội dung bài viết
1. Đặc điểm của cây mã tiền
Cây mã tiền có tên khoa học là Strychnos pierriana A.W.Hill hoặc Strychonos nux vomina L. Nó còn được gọi với nhiều tên khác nhau như: Phan mộc miết, Mắc sèn sứ, Củ chi. Cây sinh trưởng và phát triển tốt ở vùng nhiệt đới, nhiệt độ khoảng 24 – 26 độ C. Nó ưa sáng, chịu được khí hậu khô nóng, thường mọc tại rừng thưa, rừng kín thường xanh, rừng nửa rụng lá. Ở nước ta dược liệu phân bố chủ yếu tại Khánh Hòa, Bình Thuận, Ninh Thuận, Gia Lai, Đắk Lắk, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Long An, Tây Ninh, Kiên Giang.
Hình dáng
Đây là dạng cây thân gỗ, cao từ 5 – 12m. Thân mọc thẳng, vỏ bên ngoài màu xám, thân non có thể có gai. Lá đơn, mọc đối xứng với nhau, có hình bầu dục, hai đầu hơi nhọn. Cuống lá ngắn, trên phiến có gân hình lông chim. Hoa mọc tại đầu cành hoặc nách lá, màu hồng, tràng và đài hoa có 5 cánh. Hạt có đường kính từ 1,2cm đến 2,5cm, dày 0,4cm đến 0,6cm. Chúng có kich thước và hình dạng không đều, hình đĩa dẹt, hơi dày ở mép.Hạt màu xám nhạt hay vàng nhạt, bên ngoài có nhiều lông tơ. Hạt rất cứng, sống noãn hơi lồi chạy từ rốn hạt đến lỗ noãn.
Thu hái, bào chế
Hạt là bộ phận được sử dụng làm dược liệu. Thời điểm thích hợp nhất để thu hái là vào mùa đông, khi này quả đã chín già. Người dân hái quả đem về, loại bỏ phần thịt, hạt lép, hạt non. Những hạt đạt chất lượng được sấy hoặc phơi khô. Ngoài ra, hạt còn có thể bào chế với nhiều cách khác như ngâm với nước vo gạo, tẩm dầu vừng,…
Thành phần hóa học
Thành phần trong mã tiền được các nhà khoa học nghiên cứu và cho kết quả khá đa dạng. Các chất gồm: Dầu béo 4-5%, glycosid (loganosid), stigmasterin, cyloartenol, axit loganic. Đồng thời dược liệu còn có Alkaloid với hàm lượng 2-5%. Trong đó, strychnine (50%), pseudostrychin, vomicin, beta-colubrin, alpha-colubrin, brucin, novacin.
2. Công dụng của mã tiền
Theo y học cổ truyền
Mã tiền có vị đắng, tính hàn, được quy vào các kinh Tỳ và Can. Đây là loại dược liệu có độc tính cao, công dụng thông kinh lạc, mạnh tỳ vị, mạnh gân cốt. Đồng thời giúp giảm đau, giảm phù thũng, sưng viêm. Các thầy thuốc đông y dùng vị thuốc này để điều trị các bệnh như đau nhức xương khớp, bại liệt. Sưng đau do chấn thương, viêm khớp dạng phong thấp, nhức mỏi chân tay, mụn nhọt cũng được chữa hiệu quả.
Theo y học hiện đại
Với các thành phần hóa học của mình, mã đề có khả năng tác động đến các cơ quan trên cơ thể. Dưới các thí nghiệm trên động vật và lâm sàng đã cho kết quả như sau:
- Kháng khuẩn: Thí nghiệm cho thấy nước sắc của dược liệu gây ức chế nhiều loại nấm, trực khuẩn, song cầu khuẩn.
- Với hệ tuần hoàn: Với liều lượng nhỏ, dược liệu làm co mạch máu ngoại vi. Đồng thời giúp tăng huyết áp và kích thích tim.
- Với hệ thần kinh: Hoạt chất Strychnine gây hưng phấn trung khu thần kinh. Dùng với liều lượng cao dẫn đến co giật.
- Với hệ tiêu hóa: Dược liệu có khả năng tăng bài tiết dịch vị, tăng co bóp dạ dày.
3. Một số bài thuốc có thành phần dược liệu
Trị đau nhức, tê bì
Chuẩn bị: Mã tiền 50g, thương truật 20g, hương phụ 13g, địa liền 6g, quế chi 3g, mộc hương 8g.
Thực hiện: Đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, vo thành 1000 viên. Mỗi ngày dùng 4 -6 viên.
Trị liệt cơ hô hấp
Chuẩn bị: Mã tiền tử và địa long, dùng 1 lượng bằng nhau.
Thực hiện: Đem tán mịn, rồi trộn đều. Mỗi lần dùng khoảng 2.4g, chia thành 2 lần uống.
Trị liệt mặt
Chuẩn bị: Mã tiền lượng vừa đủ.
Thực hiện: Ngâm dược liệu trong nước 24 giờ, vớt ra thái dọc dày 1mm. Sau đó dán lên vùng má bị liệt, 7 ngày thay một lần.
Trị đau vai gáy và đau mỏi do phong thấp
Chuẩn bị: Mã tiền chế 30g cùng Huyết kiệt 60g.
Thực hiện: Tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 1,5g.
Trị viêm khớp và viêm khớp dạng thấp
Chuẩn bị: Mã tiền tử 300g; Ngưu tất, thương truật, nhũ hương một dược, cam thảo, toàn yết, bạch cương tàm, ma hoàng mỗi vị 36g.
Thực hiện: Cho dược liệu vào nồi cùng 300g đậu xanh. Khi đậu xanh nứt lấy dược liệu ra, bóc vỏ đen, thái lát rồi phơi. Đem mã tiền sao vàng, tán chung với các vị thuốc khác đến khi mịn. Uống 0.5 – 1g bột cùng với rượu, dùng trước khi ngủ.
4. Lưu ý khi dùng cây thuốc mã tiền
Mã tiền là vị thuốc từ nhiên nhiên nhưng có độc tính mạnh. Vì vậy người dùng lưu ý một số vấn đề để tránh rủi ro. Cụ thể:
- Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú không dùng.
- Dùng thuốc quá liều có thể dẫn đến ngộ độc. Một số các biểu hiện như: chóng mặt, cứng cổ và lưng, co cứng cơ, co giật, khó thở. Khi gặp các dấu hiệu này cần dừng lại và đến cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ kịp thời.
- Người bệnh hay mất ngủ và bị di tinh không sử dụng.
5. Mua mã tiền ở đâu?
Hiện nay bạn có thể tìm mua mã tiền tại các chợ hoặc nhà thuốc đông y. Ngoài ra trên các nền tảng xã hội, trang thương mại điện tử cũng có bán. Việc bán hàng qua hình thức này tạo được sự thuận lợi và dễ dàng đối với người dùng. Tuy nhiên để đảm bảo dược liệu đạt chuẩn, có chất lượng tốt bạn cần tìm cơ sở uy tín và đáng tin cậy.
Bài viết vừa tổng hợp đặc điểm, thành phần, công dụng và lưu ý của dược liệu mã tiền. Với nhiều công dụng và độc tính cao, để đảm bảo an toàn bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng. Chúc bạn thật khẻ mạnh và có thêm nhiều kiến thức hữu ích về loài dược liệu này.
