Từ lâu con người đã sử dụng các loại thực vật để chữa nhiều bệnh. Mỗi loại sẽ có đặc điểm, công dụng và cách dùng khác nhau. Mộc qua cũng được xem là vị thuốc quý, có nhiều giá trị. Cùng khám phá và tìm hiểu thêm về loài thực vật này qua bài viết của Visuckhe.vn nhé!
- Đặc điểm hình dáng và công dụng chữa bệnh của Cây mã tiền
- 5+ công dụng trong y học của vị thuốc Mẫu lệ
- Miết giáp: Dược liệu chữa lao lực, khí huyết ngưng trệ
Nội dung bài viết
1. Đặc điểm của cây mộc qua
Mộc qua có tên khoa học là Chaenomeles lagenaria, thuộc họ hoa hồng. Cây có nhiều tại các tỉnh của Trung Quốc như: Giang Tô, An Huy, Sơn Đông, Triết Giang, Phúc Kiến, Hà Nam, Quảng đông, Tứ Xuyên. Tại Việt Nam dược liệu được trồng chủ yếu ở khu vực vùng núi phía bắc
Hình dáng
Cây có chiều cao từ 2 -3m, phân nhiều cành dài và có gai. Lá cây hình bầu dục hoặc hình mác, dài 3 – 9 cm, rộng 2 – 5 cm. Cả hai mặt đều nhẵn, mép có răng cưa, cuống dài 0,5 – 1,5 cm. Mặt trên có màu xanh, phía dưới có màu tím nhạt. Hoa mọc ở khẽ lá, thành từng chùm từ 3 -5 bông. Chúng có màu đỏ, hồng hoặc trắng, cuống mập dài khoảng 0,3 cm.
Quả có dạng hình cầu hoặc hình trứng, màu vàng khi chín. Nó có kích thước dài 4 – 9 cm, rộng 2 – 5 cm, dày 1 – 2,5 cm. quả bên ngoài nhẵn, có mùi thơm nhẹ, bổ dọc thành hai nửa đối nhau. Khi phơi khô vỏ màu nâu đỏ hoặc đỏ tía, nhăn lại các nếp không đều. Bên trong cùi có màu nâu đỏ, ở giữa có màu vàng nâu và lõm xuống. Hạt hình tam giác, nhẵn, cứng, dẹt.
Thu hái, chế biến
Quả là bộ phận của cây được sử dụng làm dược liệu. Từ tháng 10 -11 hàng năm là thời điểm thích hợp nhất để thu hoạch. Lúc này quả sẽ chín, người dân hái về chẻ làm đôi hoặc làm 4 mảnh. Khi phơi để mặt trong của quả ngửa lên trên, đến khi khô hoàn toàn thì đem bảo quản.
Thành phần hóa học
Các nghiên cứu cho thấy trong mộc qua bao gồm nhiều thành phần hóa học. Chủ yếu là: sorbitol 30,5%, glucose 38%, đường fructose 22,1%, sucrose 10,4%. Đồng thời hàm lượng của các axit như: malic 82,0%, citric 10,6%,quinic 4,2%, glutamic 1,9%, phosphoric 1,3%. Ngoài ra nó còn có 2% tannin, calistaphin, pelagonidin cyaniding, idacin, chrysanthemin và lonicerin.
2. Công dụng của vị thuốc mộc qua
Theo y học cổ truyền
Mộc qua có vị chua và chát, tính ôn. Đây là vị thuốc được sử dụng để điều trị liễm phế, chỉ ho, bình gan, hòa tỳ quá thấp thư gân cốt. Các thầy thuốc đông y sử dụng trong chữa bệnh phù nề, chân tay đau nhức, ho lâu ngày. Đồng thời nó còn có thể chữa tê thấp, gân mạch co quắp, lưng gối đau mỏi, giảm ho và điều hòa hoạt động sinh lí của cơ thể.
Theo y học hiện đại
Các nhà khoa học qua nghiên cứu trên động vật và lâm sàng đã cho thấy mộc qua có nhiều tác dụng. Cụ thể:
- Giảm đau, kháng viêm: Dược liệu có khả năng kháng viêm và giảm đau nhờ hợp chất este và polysaccharide.
- Chống oxy hóa: Hoạt chất quercetin trong quả loại bỏ được oxit nitơ và các gốc tự do. Đồng thời, flavonoid còn giúp chống lại quá trình oxy hóa.
- Miễn dịch, chống ung thư: Nghiên cứu trên chuột cho thấy khả năng miễn dịch của dược liệu. Chất polysaccharide ức chế sự tăng sinh tế bào ung thư.
- Trị tiêu chảy: Các axit hữu cơ như ursolic, oleanolic, axit betulinic giúp điều trị bệnh tiêu chảy, nhờ tác dụng kháng khuẩn và giảm đau.
- Chống xơ vữa động mạch: Trong mộc qua có chất chống oxy hóa, từ đó làm giảm nồng độ cholesterol máu. Dược liệu có thể ngăn ngừa xơ vữa động mạch hiệu quả.
- Chống virus: Axit oleanolic được chứng minh ức chế quá trình sinh trưởng của virus viêm gan B.
- Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: Flavonoid, polysaccharide giúp hạ đường huyết.
3. Các bài thuốc có thành phần dược liệu
Chữa phong thấp
Chuẩn bị: Mộc qua, Kỷ tử, Ngọc trúc mỗi loại 80 g. Đương quy, Trần bì cùng Ngũ gia bì, Khương hoạt, Độc hoạt mỗi vị 60 g. Tần giao, Thiên niên kiện, Ngưu tất, Tang ký sinh, Xuyên khung, Hồng hoa, 40 g mỗi vị. Cuối cùng đường 1600 g và rượu trắng 50° – 2,5 lít.
Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ngâm chung với rượu và đường. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 15 – 30ml.
Chữa tiêu chảy, nôn ói
Chuẩn bị: Mộc qua 20 g, Hồi hương 10 g và Gừng khô 10 g.
Thực hiện: Sắc dược liệu lấy nước uống.
Chữa thấp khớp, đau nhức
Chuẩn bị: Mộc qua 120 g, Xương hổ chế 40 g, Đương quy 40 g, Thiên ma 40 g, Hồng hoa 40 g. Tục đoạn 40 g, Tần giao 20 g, Phòng phong 20 g, Tang chi 16 g. Xuyên khung 40 g, Ngưu tất 40 g, Bạch gia can 40 g, Ngọc trúc 40 g.
Thực hiện: Nghiền các vị trên thành bột, đem ngâm cùng 15 lít rượu trắng. Mỗi ngày khuấy 1 lần, sau 1 tháng lọc lấy rượu. Dùng 1,3 kí đường phèn hòa chung với nước và rượu thuốc. Để cho dung dịch lắng lại rồi lọc. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần dùng 20 – 40 g.
Chữa phù nề, đờm ngược
Chuẩn bị: Mộc qua 30 g , Trần bì 30 g, Nhân sâm 30 g, Tân lang 60 g. Cùng Quế tâm và Đinh hương mỗi vị 15 g.
Thực hiện: Các vị trên đem nghiền thành bột mịn, vo viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần dùng 30 viên với nước sắc gừng sống.
4. Lưu ý khi sử dụng
Mộc qua là một vị thuốc có nhiều công dụng, tuy nhiên người bệnh cần lưu ý một số vấn đề. Cụ thể như sau:
- Dùng nhiều dược liệu có thể ảnh hưởng đến răng và gây bí tiểu.
- Người có trường vị tích trệ không nên sử dụng.
- Người bị thương thực mà Tỳ vị chưa hư, tích tụ nhiều, không nên dùng.
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú cần cẩn trọng khi sử dụng.
- Khi có dấu hiệu bất thường cần dừng ngay thuốc lại, đến cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ kịp thời.
5. Quả mộc qua mua ở đâu?
Với công dụng đa dạng và phong phú của mình, mộc qua đã và đang được nhiều người tìm kiếm. Bạn có thể đến các chợ đông y hoặc nhà thuốc y học cổ truyền để hỏi mua. Ngoài ra, trên các sàn thương mại điện tử như shopee, lazada, sendo vẫn có xuất hiện. Người mua có thể đặt hàng online một cách nhanh chóng và dễ dàng. Tuy nhiên để không gặp phải hàng giả, hàng kém chất lượng bạn cần lựa chọn địa chỉ uy tín và đáng tin cậy.
Trên đây là các đặc điểm, thành phần, công dụng và cách dùng của mộc qua. Dược liệu từ thiên nhiên khá an toàn và mang ý nghĩa lớn đối với sức khỏe của con người. Tuy vậy nhưng người bệnh vẫn phải tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo hiệu quả và tránh rủi ro. Hy vọng bài viết hữu ích đối với bạn và người thân. Hãy chia sẻ để tất cả mọi người đều biết đến công dụng tuyệt vời của vị thuốc mộc qua.
