Các dược liệu từ lâu đã có đóng góp vô cùng quan trọng trong nền y học trên thế giới. Trong đó xích thược được xem là vị thuốc quý hiếm với nhiều công dụng khác nhau. Xin mời đọc giả cùng Visuckhoe.vn khám phá những lợi ích và cách sử dụng loại thảo dược này nhé!
- 5+ bài thuốc có thành phần xạ can bạn đã biết chưa?
- 6+ công dụng của cây tục đoạn trong y học cổ truyền
- Đặc điểm và 4+ công dụng của sa nhân đối với sức khỏe
Nội dung bài viết
1. Đặc điểm của xích thược
Xích thược được gọi với tên khác như: mẫu đơn đỏ, thược dược. Nó có tên khoa học là Paeonia liacliflora Pall, thuộc họ hoàng liên. Cây có nguồn gốc từ Trung Quốc và Nhật Bản. Tại nước ta, cây được trồng và mọc hoang ở khắp nơi. Khu vực nhiều nhất thuộc các tỉnh Cao Bằng, Lặng Sơn, Hà Nội.
Hình dáng
Đây là loài cây thân thảo, có chiều cao từ 50 – 80cm và sống lâu năm. Thân có hình trụ, bề mặt bên ngoài nhẵn. Củ rễ mập, có vỏ ngoài màu nâu đỏ. Lá cây mọc so le với nhau, trên phiến được chia thành nhiều thùy hẹp. Cả hai mặt đều nhẵn, mép nguyên và có cuốn dài. Hoa có kích thước to, mọc ở kẽ lá và ngọn thân. Nó mọc riêng lẻ, có màu đỏ hồng, nhị vàng.
Rễ cây có dạng hình trụ, hơi cong. Nó có chiều dài từ 5 – 40cm, đường kính khoảng từ 0,5 – 3cm. Vỏ bên ngoài có rãnh dọc, màu nâu và hơi nhăn. Bên trong có màu hồng nhạt hoặc trắng phấn, giòn, dễ bị bẻ gãy. Mặt cắt cho thấy vân xuyên tâm, vỏ mỏng và hẹp.
Thu hái, bào chế
Phần rễ được sử dụng để làm thuốc. Cây từ 4 năm tuổi trở lên sẽ được thu hái. Vào khoảng tháng 6 đến tháng 10 hàng năm người dân tiến hành đào lấy rễ. Rửa sạch, loại bỏ tạp chất và bụi bẩn của rễ, sau đó gọt bỏ vỏ. Tùy vào từng bài thuốc và kinh nghiệm của các vùng miền khác nhau sẽ bào chế dược liệu theo nhiều cách. Có thể tẩm với rượu, giấm, đồ chín, ủ mềm hoặc dùng sống, chưa qua tẩm chế.
Thành phần hóa học
Rễ của xích thược có chứa các thành phần như: tinh bột, tannin, nhựa, chất nhầy, chất đường, sắc tố và acid benzoic. Trong đó, chủ yếu là paeoniflorin với tỷ lệ trên 2%. Ngoài ra dược liệu còn gồm hợp chất paeoniflorin, ethyl palmitate, ethyl linoleate.
2. Công dụng dược lý của xích thược
Theo y học cổ truyền
Xích thược có vị chua, đắng, tính hàn. Nó được quy vào phần huyết của can kinh. Với tính chất như vậy dược liệu có tác dụng làm mát, chống viêm, giảm đau, cầm máu. Đồng thời hoạt huyết, thông mạch, tan ứ trệ hiệu quả. Các thầy thuốc đông y sử dụng thuốc với công năng và chủ trị các bệnh đau nhức, kinh nguyệt không đều, mồ hôi trộm, chảy máu cam.
Theo y học hiện đại
Ngày nay, các nhà khoa học đã có những nghiên cứu và chứng minh được thành phần của dược liệu tác động đến con người và động vật. Cụ thể:
- Chống viêm: Paeoniflorin và paeonol trong dược liệu có tác dụng chống viêm hiệu quả. Nó giúp thúc đẩy sự điều hòa các chất trung gian gây viêm.
- Kháng nấm, vi khuẩn và rirus: Các loại vi khuẩn, virus gây bệnh như herpes, cúm, ho gà, tụ cầu, trực khuẩn lỵ, phế cầu đều được xích thược ức chế.
- Bảo vệ gan: Dung dịch có khả năng chống lại tổn thương oxy hóa từ các gốc tự do. Các chất giúp bảo vệ gan là paeoniflorin, ethyl palmitate và ethyl linoleate.
- Tác động lên hệ tim mạch: Nhiều nghiên cứu cho thấy dược liệu có tác dụng đối với hệ tim mạch một các mạnh mẽ. Nó giúp tăng lưu thông tuần hoàn máu và co giãn của động mạch vành. Đồng thời giảm áp lực tĩnh mạch cửa, từ đó ngăn ngừa thiếu máu cơ tim.
- Giảm đau và co thắc cơ trơn: Thí nghiệm trên động vật cho kết quả dịch chiết làm giảm hoạt động co thắt cơ trơn tại tử cung, ruột, dạ dày.
3. Một số bài thuốc kinh nghiệm
Chữa đau bụng, băng huyết
Chuẩn bị: 20g xích thước, 12g củ ấu.
Thực hiện: Cho dược liệu vào nồi, thêm 3 chén nước và muối. Đun đến khi sắc lại, uống 1 -2 lần mỗi ngày.
Chữa mụn nhọt
Chuẩn bị: 16g xích thược, 10g huyết căn và 12g bạch chỉ.
Thực hiện: Tất cả nguyên liệu nghiền thành bột mịn, thêm sáp ong, mỡ lợn trộn đều. Bôi lên vùng da bị mụn 3 lần/ngày.
Chữa đau nhức xương khớp
Chuẩn bị: 80g xích thược, 40g bạt kế, 40g phụ tử, 120g quế tâm và 40g xuyên khung, 80g lá vông, 20g đào nhân, 80g sơn ô qui, 80g xuyên quy.
Thực hiện: Tất cả dược liệu tán thành bột mịn. Mỗi ngày dùng 20g bột sắc cùng 6g gừng, uống mỗi khi bụng đói.
Chữa bế kinh
Chuẩn bị: 8g xích thược, 8g củ ấu, 8g diên hồ sách, 8g tần quy và 8g hương
Thực hiện: Sắc lấy nước uống trong ngày.
Chữa chảy máu cam
Chuẩn bị: Xích thược.
Thực hiện: Tán mịn, mỗi lần dùng 6 – 8g. Uống cùng với nước sôi để nguội.
4. Lưu ý khi sử dụng dược liệu xích thược
Xích thược có nhiều công dụng đối với sức khỏe của con người. Tuy nhiên dược liệu này có chống chỉ định và kiêng kỵ riêng. Người dùng cần chú ý:
- Không sử dụng cho người huyết hư, người bị cảm hàn dẫn đến đau bụng đi ngoài.
- Người dị ứng với các thành phần của thuốc không dùng.
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú nên thận trọng khi dùng.
- Không dùng chung dược liệu với lê lô.
5. Mua xích thược ở đâu?
Vị thuốc xích thược được bán tại các chợ hoặc nhà thuốc đông y. Bạn có thể đến tận nơi để hỏi mua. Ngoài ra, các cơ sở sản xuất dược phẩm và cơ sở kinh doanh có bán online. Trên các nền tảng xã hội, trang thương mại điện tử chỉ cần đặt hàng nhanh chóng và tiện lợi. Trên thị trường vẫn còn nhiều nơi bán hàng giả, hàng lém chất lượng.Vì vậy bạn cần lựa chọn địa chỉ uy tín, đáng tin cậy để mua.
Bài viết đã tổng hợp thông tin về cây xích thược. Đây là loại dược liệu có giá trị đối với con người. Tuy nhiên để đảm bao an toàn và đạt hiệu quả cao nhất người dùng cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc những người có chuyên môn. Hy vọng bài viết đem lại những kiến thức bổ ích đối với bạn trên hành trình chăm sóc sức khỏe của bản thân.
