Phá cố chỉ hay còn gọi là bổ cốt chi – vị thuốc được sử dụng phổ biến trong đông y. Dược liệu có khả năng tráng dương, bổ thận và nhiều công dụng khác. Mời quý độc giả cùng khám phá với Visuckhoe.vn để hiểu rõ hơn về đặc điểm, thành phần và công năng của vị thuốc này qua bài viết sau đây.
- [Nhục Thung Dung] – Công dụng, liều dùng và lưu ý gì?
- Cây ô đầu: tính vị, công dụng và lưu ý khi sử dụng
- Đặc điểm, tác dụng và cách dùng Ô dược trị bệnh
Nội dung bài viết
1. Phá cố chỉ là gì?
Phá cố chỉ được gọi với nhiều tên khác như: Bổ cốt chỉ, Hồ phi tử, Thiên đậu, Phản cố chỉ, Bà cố chỉ, Hồ cố tử, Cát cố tử. Nó thuộc họ Cánh bướm, có tên khoa học là Psoralea Corylifolia L. Loài cây này có nguồn gốc từ Ấn Độ. Sau đó được di thực và các nước: Việt Nam, Trung Quốc. Tại nước ta cây mọc ở nhiều địa phương nhưng chưa được khai thác dược liệu.
Hình dáng
Đây là cây thân thảo, cứng, có chiều cao khoảng 1m. Bên ngoài được phủ nhiều lông trắng, ít phân nhánh. Lá dạng hình trứng, mọc so le với nhau, mép nhiều răng cưa. Lá có đầu nhọn, đáy tròn, dài khoảng 6 – 9cm, rộng 5 – 7cm. Cuống dài 2 – 4cm. Lá gồm một chét hình trái xoan.
Hoa mọc thành từng cụm tại kẽ lá hoặc đầu ngọn cành. Hoa có dạng hình chùy, cuống dài, nở có màu hồng hoặc tím nhạt.
Quả dài 5mm, rộng 3mm, co màu đen, hình trứng và hơi sần sùi. Bên trong là 1 hạt đơn độc, dính vào phần vỏ quả. Hạt hình thận, có kích thước nhỏ, dẹt hoặc tròn. Vỏ của hạt có màu nâu đen hoặc nâu sậm, chính giữa lõm vào, nhiều vết teo nhăn nhỏ. Bên trong có màu vàng, chất hơi cứng, mùi thơm nồng nặc.
Thu hái, bào chế
Hạt của cây phá cố chỉ là bộ phận được sử dụng để làm dược liệu. Vào mùa thu, khi quả đã chín là thời điểm thích hợp nhất để tiến hành thu hái. Người dân mang quả về, phơi khô, đập lấy hạt và sảy lại để sạch vỏ và đất cát. Nên lựa những hạt chắc đen, thơm, nhiều dầu, hơi nồng để bào chế. Hạt lép, không thơm loại bỏ, không sử dụng. Sau khi đã lựa hạt chất lượng, đem dược liệu sao qua với ít muối rồi phơi khô.
Thành phần hóa học
Trong hạt của phá cổ chỉ có chứa đến 20% chất dầu cùng 1 ít tinh dầu. Trong đó, thành phần chủ yếu của tinh dầu là: 9,2% chất nhựa cùng isopsoralen (angelixin), psoralen, ancaloit và glucozit. Ngoài ra, trong dược liệu còn có 1 lượng nhỏ: Raffinose, Isobavachalcone, Bakuchiol, Bavachin, Psoral, Isopsoralin, Isobavachin, Bavachalcone…
2. Phá cố chỉ có tác dụng gì?
Theo y học cổ truyền
Bổ cốt chi có vị đắng, tính ôn được quy vào 3 kinh tỳ, thận và tâm bào. Tính chất của dược liêu có tác dụng ôn thận, tráng dương, chỉ tả, ôn tỳ. Thầy thuốc đông y sử dụng nó để chữa các bệnh di tinh, hoạt tinh, tiêu chảy, đái dầm, tiểu nhiều. Ngoài ra nó còn được dùng để trị bệnh hủi, bệnh ngoài da. Phụ nữ kinh nguyệt không đều, khí hư cũng có thể sử dụng hiệu quả.
Theo y học hiện đại
Các nghiên cứu về hạt phá cố chỉ cho kết quả như sau:
- Kháng khuẩn: Dược liệu có khả năng ức chế sự hoạt động của tụ cầu vàng, tụ cầu trắng, trực khuẩn lao.
- Chống ung thư: Tinh dầu của bổ cốt chỉ làm ức chế Sarcoma-180 và tế bào Hela. Từ đó nó giúp phòng chống được bệnh ung thư.
- Chống lão suy: Vị thuốc này giúp điều tiết thần kinh và huyết dịch. Đồng thời kích thích tủy xương tạo máu, tăng cường chức năng của hormon và hệ miễn dịch.
- Tác dụng với hệ tim mạch: Phá cố chỉ làm giãn động mạch vành, tăng sức co bóp của tim mạch. Nó đối kháng với kích tố làm co động mạch vành và tăng cường lượng máu vào động mạch vành.
- Tác dụng với cơ trơn: Thí nghiệm trên chuột cho thấy dược liệu gây hưng phấn cơ trơn, mềm giãn tử cung.
- Tăng sắc tố da: Bổ cốt chỉ có khả năng cải thiện dinh dưỡng, tổ chức cục bộ làm tăng sắc tố da. Nó có thể kích thích sự bài tiết các sắc tố đen, đặc biệt chữa bệnh bạch biến.
- Ngoài ra, dược liệu còn tác động và kích thích sự sinh trưởng của tế bào bạch cầu hạt.
3. Các bài thuốc có bổ cốt chỉ
Chữa tiêu chảy, tiêu lỏng mãn tính
Chuẩn bị: Bổ cốt chỉ (sao) 30g và Anh túc xác (nướng kỹ) 120g.
Thực hiện: 2 vị trên đem tán thành bột mịn, luyện với mật ong. Sau đó vo thành viên bằng hạt đậu, mỗi lần uống 1 viêm với nước gừng và táo.
Chữa hư lao, suy nhược
Chuẩn bị: Phá cố chỉ 480g.
Thực hiện: Đem dược liệu 1 đem với rượu, phơi nắng, trộn đều cùng 1 thăng dầu mè. Lấy hỗn hợp sao đến khi nào hạt mè hết nổ thì rây bỏ mè đi. Tán dược liệu thành bột mịn, thêm giấm nấu bột gạo làm viên to bằng hạt ngô đồng. Uống khi bụng đói chung với rượu hoặc muối loãng.
Chữa đái dầm, di tinh, liệt dương
Chuẩn bị: Bổ cốt chỉ 9g, Hồ đào nhục 9g, Thỏ ty tử 9g và Trầm hương 1,5g.
Thực hiện: Nghiền mịn, trộn với mật rồi vo thành viên. Mỗi ngày uống 3 lần cùng với nước muối, mỗi lần dùng 9g.
Chữa tiểu són
Chuẩn bị: Phá cố chỉ 12g, Hoài sơn 16g, Trạch tả, Phục linh, Phụ tử chế, Tang phiêu tiêu mỗi vị 8g, Nhục quế 4g. Cùng Thục địa, Ngưu tất, Khiếm thực, Kim anh mỗi loại 12g.
Thực hiện: Sắc lấy nước uống.
4. Lưu ý khi sử dụng
Khi sử dụng phá cốt chỉ người bệnh cần chú ý các vấn đề sau:
- Người bị viêm loét dạ dày và viêm đường tiêu hóa không sử dụng dược liệu.
- Người âm hư hỏa động, tiểu tiện ra máu, đại tiện táo bón, viêm đường tiết niệu không nên dùng.
- Không dùng chung bổ cốt chỉ với Vân đài, thịt dê và những loại huyết khí khác.
- Khi bôi ngoài da, không sử dụng quá đặc hoặc bôi quá nhiều lần, dễ dẫn đến rộp da.
- Người dị ứng hoặc mẫn cảm với các thành phần của thuốc không dùng.
5. Mua phá cố chỉ ở đâu?
Loại dược liệu này có thể tìm thấy tại các chợ đông y, nhà thuốc y học cổ truyền. Ngoài ra, trên các nền tảng xã hội hoặc trang thương mại vẫn có bán thông qua hình thức online. Người mua có thể tìm phá cố chỉ một cách dễ dàng và nhanh chóng. Tuy vậy nhưng hiện nay không ít cơ sở bán hàng kém chất lượng và không có nguồn gốc xuất xử rõ ràng. Là người mua, bạn cần thận trọng và lựa chọn địa chỉ uy tín, đáng tin cậy để tránh làm ảnh hưởng đến sức khỏe.
Các thông tin về đặc điểm, công dụng, cách dùng và kiêng kỵ về vị thuốc phá cố chỉ đã được cập nhật đầy đủ trong bài viết. Với sự đa dạng và phong phú về công năng, dược liệu đã trở thành vị thuốc có giá trị trong y học. Hy vọng đây sã là kiến thức hữu ích đối với bạn và người thân trên hành trình chăm sóc sức khỏe.
